Bu alanların temel taşlarını döşeyen öncülerden biri olan El Cezeri, yalnızca İslam dünyasında değil, tüm insanlık tarihinde derin izler bırakmış bir bilim insanı olarak öne çıkıyor.
Tam adıyla Bediüzzaman Ebu’l İz İsmail El Cezeri, 12. yüzyılda, Artuklu Beyliği döneminde yaşamış bir Müslüman mühendis, mucit ve bilim insanıdır. 1136 yılında Diyarbakır'ın Cizre ilçesinde doğan El Cezeri, teknolojik buluşlarıyla adeta çağının çok ötesinde bir profil çizdi. "Sibernetik biliminin babası" olarak kabul edilen El Cezeri, aynı zamanda modern robot teknolojisinin öncüsü sayılıyor.
Robotların ve otomatik sistemlerin atası
El Cezeri’nin en büyük eseri, 1206 yılında tamamladığı "Kitab el-Hiyel" (Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap) adlı yapıtıdır. Bu eser, 50’den fazla mekanik düzenek ve otomatı detaylı çizimlerle açıklayan bir mühendislik ansiklopedisidir. Su saatleri, otomatik hizmetçiler, şifreli kilitler ve hidrolik sistemlerle çalışan makineler bu kitapta yer alan bazı dikkat çekici icatlardandır.
Kitapta yer alan makineler yalnızca teknik değil, aynı zamanda estetik açıdan da dönemin sanat anlayışını yansıtır. El Cezeri, sanat ile bilimi birleştiren nadir bilim insanlarından biri olmuştur.
Modern bilim El Cezeri’yi keşfediyor
Günümüzde El Cezeri’nin eserleri, robotik mühendislik ve otomasyon alanında çalışan birçok araştırmacı tarafından referans alınmaktadır. 1970’li yıllardan itibaren Batı dünyasında da tanınmaya başlayan El Cezeri’nin çalışmaları, Leonardo da Vinci’den yüzlerce yıl önce mekanik prensipleri başarıyla uyguladığını göstermektedir.
Ünlü bilim tarihçisi Donald Hill, El Cezeri’yi "Orta Çağ’ın en büyük mühendislerinden biri" olarak tanımlamıştır.
Mirası Diyarbakır ve Cizre’de yaşatılıyor
El Cezeri'nin doğduğu Cizre ve hizmet ettiği Diyarbakır’da onun adına çeşitli müzeler, sergiler ve etkinlikler düzenlenmektedir. Özellikle genç nesillerin bilim ve mühendislik alanlarına ilgisini artırmak amacıyla El Cezeri'nin hayatı ve icatları eğitim materyali olarak da kullanılmaktadır.
Sonuç: Geleceği bin yıl önceden inşa eden bir bilim insanı
El Cezeri, sadece yaşadığı çağda değil, yüzyıllar sonrasında bile etkisini sürdüren büyük bir bilim dehasıdır. Onun geliştirdiği sistemler, bugünkü otomasyon, yapay zeka ve robotik teknolojisinin ilham kaynaklarından biri olmuştur. Geçmişin bu büyük mühendisi, günümüzün teknolojik dünyasına ışık tutmaya devam ediyor.
