“Biyobilgisayar” olarak adlandırılan bu sistemler henüz çok erken aşamada olsa da büyük ilgi görüyor. Bugün yalnızca Pong gibi basit oyunları oynayabilen veya temel konuşma tanıma görevleri yapabilen bu yapılar, geleceğin radikal teknolojileri arasında gösteriliyor.
Bu ilginin üç temel nedeni bulunuyor:
-
Yatırım artışı: Yapay zekâya yönelik yoğun fonlama, spekülatif fikirlerin bile hızla destek bulmasını sağlıyor.
-
Beyin dokusu üretimindeki gelişmeler: Laboratuvar ortamında beyin dokusu yetiştirme tekniklerinin ilerlemesi, özellikle ilaç firmalarını bu alana yöneltti.
-
Beyin-bilgisayar arayüzlerinin yaygınlaşması: Biyolojik sistemlerle makineleri birleştiren teknolojilere yönelik kabul her geçen yıl artıyor.
1970’lerden itibaren nöronların elektrot dizileri üzerinde yetiştirilmesiyle başlayan süreç, 2000’lerde ilkel iletişim deneylerine ve 2013’te beyin organoidlerinin keşfine kadar uzandı. Kök hücrelerden elde edilen bu mini beyin yapıları bugün ilaç testlerinden gelişim biyolojisine kadar birçok alanda kullanılıyor.
Bu alandaki en dikkat çekici gelişmelerden biri 2022’de yaşandı. Avustralya merkezli Cortical Labs, nöronların Pong oynamayı öğrenebildiğini gösteren bir makale yayımladı. Ancak çalışmada kullanılan “bedenlenmiş bilinç” tanımı ciddi etik tartışmaları da beraberinde getirdi. 2023’te ortaya atılan “organoid zekâ” kavramı ise bir yandan ilgi çekerken diğer yandan kafa karışıklığı yarattı.
Bugüne kadar etik çerçeveler organoidleri yalnızca biyomedikal araçlar olarak sınıflandırıyordu. Fakat artık bu yapılara bir hesaplama bileşeni rolü verilmesi, yeni ahlaki ve hukuki soruları gündeme taşıyor. “Bu sistemler ne zaman etik bir statü kazanmalı?” sorusu giderek daha fazla önem kazanıyor.
Bu yeni alan hızla ticarileşmeye de başladı:
-
FinalSpark (İsviçre): Uzak erişimle sinir organoidlerine bağlanma hizmeti sunuyor.
-
Cortical Labs (Avustralya): “CL1” adı verilen masaüstü biyobilgisayarını piyasaya sürmeye hazırlanıyor.
-
UC San Diego: Amazon’daki petrol sızıntılarını tahmin etmek için organoid tabanlı bir hesaplama sistemi önerdi.
Henüz başlangıç aşamasında olmasına rağmen biyobilgisayarlar, hem teknolojik potansiyelleri hem de beraberinde getirdikleri etik tartışmalarla önümüzdeki yılların en dikkat çekici alanlarından biri olmaya aday görünüyor.
