Alışveriş bağımlılığının son yıllarda artış gösterdiğini belirten uzmanlar, tüketicilerin indirim kampanyalarıyla kontrolsüz tüketime sürüklendiği konusunda uyarıyor.
"Yaldızlı İndirimler" insan psikolojisini hedef alıyor
Kasım ayının, Black Friday, 11.11 ve "Muhteşem İndirim" gibi kampanyalarla markalar tarafından agresif şekilde pazarlanmasının, kişilerde "kaçırma korkusu" oluşturduğu ifade ediliyor. Uzmanlara göre, bu tür kampanyalar tüketicilerin bilinçaltına "şimdi almazsan zarar edersin" mesajı bırakarak stres ve kaygı oluşturuyor.
Özellikle sosyal medya, influencer paylaşımları ve sınırlı süreli indirimler, bireylerin ihtiyaç dışı harcama yapmasına zemin hazırlıyor. "Yılda bir kez olan bu indirimi kaçırmamam gerek" düşüncesiyle hareket eden tüketicilerin, satın alma davranışlarını rasyonel kararlarla değil, duygusal dürtülerle yönettiği belirtiliyor.
Gereksinim dışında alışveriş arttı
Uzmanlar, günlük ihtiyaçlar karşılanmış olsa bile kampanyaların etkisiyle alışverişe yönelme eğiliminin giderek arttığını vurguluyor. Bazı kişilerin, indirim dönemlerinde ihtiyaç duymadığı ürünlere dahi yüklü harcamalar yaparak alışveriş bağımlılığı sınırına geldiğine işaret ediliyor.
Alışveriş bağımlılığı, kişinin satın alma dürtülerini kontrol etmekte zorlandığı, plansız ve ihtiyaç dışı alışveriş davranışlarının tekrarlandığı bir davranış bozukluğu olarak tanımlanıyor. Uzmanlar, bu durumun yalnızca maddi değil, aynı zamanda psikolojik sorunlara da yol açabileceğini belirtiyor.
Alışveriş bağımlılığını tetikleyen unsurlar
Uzmanlara göre alışveriş bağımlılığına zemin hazırlayan başlıca faktörler şöyle:
· Duygusal boşluk ve stresten kaçma isteği
· Sosyal medyanın tüketimi özendirici etkisi
· "Stoklar tükeniyor" algısıyla oluşan kaçırma korkusu (FOMO)
· Markaların psikolojik manipülasyona dayalı pazarlama stratejileri
· Sınırlı süreli kampanyaların yarattığı baskı
"Alışveriş yapmadığında suçluluk ve kaygı artıyor"
Uzmanlar, bazı kişilerin indirim dönemlerinde alışveriş yapmadığında suçluluk, huzursuzluk ve kaygı yaşadığını, bu duygulardan kaçmak için alışverişin bir "rahatlama aracı" hâline gelebildiğini söylüyor. Bu döngünün devam etmesi ise bağımlılığa kapı aralıyor.
"Bu tür strese bağlı düşüncelerin, alışveriş yapmadığımızda yaşanacak olan olumsuz duygulardan bizi koruduğuna inandığımız sürece, bu çılgınlığa kapılmaktan başka çaremiz kalmıyor."
Uzmanlar, tüketicilerin indirim dönemlerinde alışverişe yönelmeden önce ihtiyaç listesi oluşturması, bütçe sınırı belirlemesi ve sosyal medyanın yönlendirici etkisine karşı bilinçli hareket etmesi gerektiğini vurguluyor.
