Diyarbakır, Mardin ve Şanlıurfa'nın kesişim noktasında yer alan Karacadağ bölgesinde yetişen ve 2018 yılında coğrafi işaret alarak tescillenen Karacadağ Pirinci, yalnızca bir tarım ürünü olmanın ötesine geçiyor.
Bölgenin özgün doğası, bu özel pirinci hem lezzet hem de kalite açısından öne çıkarıyor. Aroması, tane yapısı, su çekme kapasitesi ve pişerken lapalaşmaması gibi üstün özellikleriyle bilinen Karacadağ Pirinci, Doğu ve Güneydoğu Anadolu mutfağının önemli bir yapı taşı hâline geldi.
Volkanik toprakta yetişen ender bir lezzet
Karacadağ'ın jeolojik yapısı, bu pirince karakteristik özellikler kazandırıyor. Bölgedeki topraklar, Karacadağ Volkanı'nın geçmişteki lav püskürmeleriyle oluşmuş kırmızı-kahverengi, taşlı ve yüzeysel bir yapıya sahip. Organik maddece zengin bu toprak, her bitkinin yetişmesine uygun olmasa da çeltik için adeta biçilmiş kaftan. Ayrıca, toprak yüzeyinde bulunan irili ufaklı taşların bir kısmı üreticiler tarafından temizlenmiş olsa da doğal taşlı doku toprağın yapısını koruyor.
Kaynak sularıyla beslenen soğuk sulama farkı
Karacadağ Pirinci'ni diğer çeltik türlerinden ayıran en önemli farklardan biri de sulama biçimi. Kültür çeltikleri genellikle sıcak ve durgun sularda yetiştirilirken, Karacadağ çeltiği bölgeye özgü kaynak suları ve kar erimelerinden oluşan gölet sularıyla sulanıyor. Sıcaklığı 5-10 °C arasında değişen bu sular, çeltiğe eşsiz bir tat, dayanıklılık ve besin değeri kazandırıyor. Bu soğuk sulama sistemi sayesinde pirinç hem daha geç olgunlaşıyor hem de içeriğindeki nişasta ve protein oranı yüksek kalıyor.
Yüksek protein ve nişasta oranıyla besleyici değer
Karacadağ Pirinci'nin sağlık açısından da öne çıkan pek çok özelliği bulunuyor. Nişasta ve protein oranı açısından oldukça zengin olan bu pirinç türü, sindirimi kolay ve enerji verici bir yapıya sahip. Bu da onu hem geleneksel yemeklerde hem de modern mutfaklarda tercih edilen bir ürün haline getiriyor. Özellikle pilav yapımında tanelerinin birbirinden ayrılması, parlaklığı ve aromatik kokusu ile öne çıkıyor.
Hasat gelenekten geleceğe uzanıyor
Karacadağ'da çeltik tarımı hem geleneksel hem de modern yöntemlerle sürdürülüyor. Düz ve taşsız arazilerde biçerdöverle hasat yapılırken, taşlık ve eğimli arazilerde orakla elle biçim hâlâ yaygın. Hasat edilen çeltikler, güneş altında kurutularak geleneksel yöntemlerle harmanlanıyor. Ardından işleme tesislerine gönderilerek sofralara ulaşan pirinç, emek ve zamanın ürünü olarak tabaklardaki yerini alıyor.
Tarımsal üretim kadar kültürel değer de taşıyor
Diyarbakır'da 2018 yılı verilerine göre 15 bin 870 dekar alanda yaklaşık 7 bin 421 ton çeltik üretimi yapılırken, il Türkiye sıralamasında üretim bazında 12'nci sırada yer aldı. Ancak Karacadağ Pirinci'nin önemi, sadece sayılardan ibaret değil. Bu özel ürün, bölge halkının geçim kaynağı olduğu kadar, geleneksel üretim yöntemlerinin sürdürülebilirliğini sağlayan bir kültürel miras olarak da kabul ediliyor. Pirinç üretimi, bölgedeki tarımsal bilgi birikiminin yeni kuşaklara aktarılmasına katkı sunuyor.
Karacadağ Pirinci nasıl pişirilir?
Lezzetini en iyi şekilde ortaya çıkarmak için Karacadağ Pirinci'nin pişirilmesinde bazı yöntemlere dikkat edilmesi gerekiyor. Pişirme öncesinde pirincin iyice yıkanarak nişastasından arındırılması öneriliyor. Klasik pilav oranına göre, 1 ölçü pirince 1,5 ölçü su eklenmesi yeterli oluyor. Kendi aromasını bastırmamak için fazla baharat yerine sade tereyağı veya zeytinyağı kullanılması tavsiye ediliyor. Piştikten sonra tanelerin birbirinden ayrılması ve lapalaşmaması, bu pirincin en çok övgü alan yönlerinden biri.
Markalaşma yolunda önemli bir adım
Karacadağ Pirinci, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş coğrafi işaretiyle hem iç pazarda hem de yurt dışında tanıtılmaya aday bir ürün. Diyarbakır ve çevre illerde düzenlenen tarım fuarlarında, gastronomi etkinliklerinde ve tanıtım kampanyalarında kendine yer bulan bu pirinç, bölgesel kalkınma stratejilerinde de önemli bir yer tutuyor.
