Atmosferdeki kirleticilerin belirli sınırları aşmasıyla oluşan hava kirliliği, kentlerde genellikle kükürtdioksit (SO₂) ve partikül madde (PM) artışıyla ölçülüyor. Uzmanlara göre kirliliği etkileyen üç temel faktör bulunuyor: kirletici kaynaklar (yakıt kalitesi, sanayi, nüfus yoğunluğu), topoğrafik yapı ve meteorolojik koşullar.
Bunlar arasında en belirleyici etkenlerden biri sıcaklık terselmesi. Normalde yükseklik arttıkça sıcaklık azalırken, enverziyon durumunda bu denge tersine dönüyor ve kirleticiler yere yakın katmanlarda hapsoluyor. Böylece hava kirliliği kısa sürede yoğunlaşıyor.
Kış aylarında risk büyüyor
Van gibi kapalı havza özellikleri taşıyan kentlerde, soğuk ve rüzgarsız günlerde enverziyonun sık görülmesi bekleniyor. Uzmanlar, kömür ve düşük kaliteli yakıt kullanımının artmasının riski büyüteceğini ifade ediyor. Meteoroloji uzmanları, “Enverziyon tabanı yere ne kadar yakınsa, hava kirliliği o kadar yoğun olur,” uyarısında bulunuyor.
Sağlık açısından ciddi risk
Havadaki kirlilik oranının yüzde 50’nin üzerine çıkması, solunum yolu hastalıkları, kalp-damar rahatsızlıkları ve alerjik tepkiler açısından ciddi risk oluşturuyor. Uzmanlar, Van’da hava kalitesinin korunması için temiz enerji kaynaklarının tercih edilmesi ve yakıt denetimlerinin artırılması gerektiğini vurguluyor.