Çay bitkisi (Camellia sinensis), yapraklarının ve tomurcuklarının içecek yapımında kullanıldığı bir tarım ürünüdür. Çay yaprakları, kesme, soldurma, kıvırma, fermantasyon ve kurutma gibi aşamalardan geçerek içime hazır hâle getirilir.
Türkiye’de çay üretiminin merkezi Doğu Karadeniz Bölgesi’dir. Özellikle Rize, hem üretim miktarı hem de kültürel etkisiyle “çay başkenti” olarak öne çıkar. Çay, bölge halkı için yalnızca ekonomik bir ürün değil, aynı zamanda toplumsal yaşamın da merkezidir. Hasat sonrası düğün ve sünnet gibi önemli günlerin planlanması, çayın kültürel yaşamla iç içe geçtiğini gösterir. Bu nedenle bölge halkı çayı “yeşil altın” olarak adlandırmaktadır.
Türkiye’de en çok tüketilen ve üretilen çay türü siyah çaydır. Demleme sırasında genellikle çaydanlık veya semaver kullanılır. Semaver, bakır, metal ya da pirinçten yapılan geleneksel bir kaptır ve özellikle Amasya ile Samsun çevresinde üretilir. Çay, geleneksel olarak “ince belli” cam bardaklarda servis edilir. Erzurum ve çevresinde “kıtlama” adı verilen özel bir içme yöntemi yaygındır; bu yöntemde şeker çayın içine atılmaz, küçük parçalara ayrılarak dilin altında tutulur.
Çay kültürü, beraberinde sanatsal değere sahip birçok el üretimi aracı da ortaya çıkarmıştır. Çaydanlık, semaver, gümüş tepsi, ahşap çay sepeti ve çay makası gibi eşyalar bu geleneğin ayrılmaz parçalarıdır.
Çay, toplumumuz için yalnızca bir içecek değil, aynı zamanda sosyal ilişkilerin merkezinde yer alan bir semboldür. Sabah kahvaltısından gece saatlerine kadar her an tüketilir; misafirperverliğin, dostluğun ve nezaketin göstergesi olarak ikram edilir. Çay ocakları ve çay bahçeleri, günlük yaşamda insanların bir araya gelip sohbet ettikleri toplumsal alanlardır.
Türkiye’de işyerlerinde “çay molası” kavramı resmî olarak kabul edilmiştir. Çay, sudan sonra en çok tüketilen içecek olup, özel günlerde, törenlerde ve aile toplantılarında birlik ve paylaşımın simgesi hâline gelmiştir.