639 yılında kentin fethedilmesiyle birlikte İslam mimarisine kazandırılan bu yapı, aynı zamanda içerisinde barındırdığı dikkat çekici bir ayrıntıyla da öne çıkıyor: El Cezeri’nin tasarladığı yaklaşık 850 yıllık güneş saati.
Bugün caminin avlusunda koruma altına alınmış halde bulunan güneş saati, geçmişte avlu dışında yer alıyordu. Mermerinde zamanla oluşan çatlaklar nedeniyle zarar görmemesi için iç avluya taşındı ve demir korkuluklarla çevrelendi. Ulu Cami’yi ziyaret eden yerli ve yabancı turistler, bu tarihi aleti yakından inceleyip fotoğraf çekiyor.
Diyanet görevlileri de gelenlere güneş saatinin işleyişi ve tarihçesi hakkında bilgi veriyor.
Rehberlik görevlileri, güneş saatinin ziyaretçilerin en çok ilgi gösterdiği unsurlardan biri olduğunu aktarıyor. Özellikle ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde yoğunlaşan GAP turları sayesinde Ulu Cami’nin ve içindeki bu nadide eserin sıkça ziyaret edildiğini belirtiyor.
Rehberler, El Cezeri’nin tasarladığı güneş saatinin yapısını da şöyle açıklıyor: Mermer bir blok üzerine yerleştirilen demir kanca, etrafına yarım daire şeklinde dizilmiş 12 çizgiyle birlikte gölgenin hareketini ölçmeye yarıyor. Kaynaklara göre gölge her yarım saatte bir, kimi rivayetlerde ise 40 dakikada bir konum değiştiriyor. Bu düzen sayesinde geçmişte imamlar özellikle öğle ve ikindi vakitlerini doğru bir şekilde belirleyebiliyordu.
Ulu Cami’nin Anadolu’da inşa edilen ilk camilerden biri olduğunu hatırlatan rehberler, böylesine eski ve işlevini hâlâ sürdüren bir güneş saatinin burada bulunmasının yapıya ayrı bir değer kattığını da vurguluyor.